Marka tescili, ticari faaliyet gösteren gerçek ve tüzel kişiler için vazgeçilmez bir müessese. 1995 yılından 2024 yılına kadar ülkemizde tescillenmiş toplam marka sayısının 1.833.988 olduğu da göz önüne alındığında marka korumasının göz ardı edilebilmesi pek de mümkün değil[1].
Marka tescilinin en temel noktalarından biri ise markanın hangi mal ve hizmetler üzerinde tescil edileceği konusudur. 1957 tarihli Nice Anlaşması ile uluslararası mal ve hizmet sınıflandırma metodu belirlenmiş ve “Nice Sınıflandırması” adı altında anlaşmaya taraf ülkelerce kullanılmaya başlanmıştır. Temelde 34 mal ve 11 hizmet olmak üzere toplam 45 sınıftan oluşan bu sınıflandırma listesi, anlaşmaya taraf ülkelerin kendi iç hukuklarına entegre ettiği mal ve hizmet sınıflarıyla birlikte kullanılmaktadır. Nice Sınıflandırma listelerinde yer alan mal ve hizmetlerin, başvurucular tarafından ilgili hukukta getirilmiş sınırlamalar kapsamında genişletilebilmesi, yeni mal ve hizmetler eklenebilmesinin de mümkün olduğunu hatırlatmak gerekmektedir. Bu kapsamda Nice Sınıflandırma listelerinin yol gösterici nitelikte olduğu söylenebilecektir.
Konumuz bağlamında tescil elde edilecek sanal mal ve hizmetlerin önemi ise fiziki dünyaya ait mal ve hizmetler üzerindeki tescillerin, üçüncü kişiler tarafından sanal dünya üzerinde gerçekleştirilebilecek izinsiz kullanımlarının ve sanal dünyayı hedefleyen tescillerinin önüne geçemeyebileceği yönündeki düşünceler[2] ve marka sahiplerinin bu yöndeki endişeleridir.
- Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (“WIPO”)
WIPO tarafından güncellenerek 1 Ocak 2025’ten itibaren yürürlüğe girmiş sınıflandırma listesinde[3], bu blog kapsamında odaklandığımız ve “sanal ürün” olarak andığımız Metaverse, NFT’ler, kripto paralar ve giyilebilir teknolojiler yer bulmuş olup bu teknolojilerin genel manada 9. Sınıf (indirilebilir sanal mallar), 35. Sınıf (sanal mallarla ilgili perakendecilik hizmetleri), 36. Sınıf (sanal ortamlar için finansal hizmetler), 41. sınıf (sanal eğlence hizmetleri) ve 42. Sınıf (Çevrim içi indirilemeyen sanal mallar ve NFT’ler) altında tescil edilebileceği söylenebilecektir[4]. WIPO tarafından gerçekleştirilen 2025 yılı güncellememesinde dikkat çeken bir husus ise “kripto varlık (“crypto asset”)” kavramının terk edilerek ilgili mal ve hizmetler kapsamında “kripto para (“cryptocurrency”) ifadesinin kullanılmaya başlanmasıdır. Gerçekleştirilen bu değişikliğin “kripto varlık” kavramına “NFT’lerin” de dahil olması ve önceki versiyonda bu örtüşme nedeniyle karışıklık yaşanabilme ihtimali olduğu düşünülmektedir.
- Amerika Birleşik Devletleri
ABD Patent ve Marka Ofisi (“USPTO”) tarafından benimsenen Nice Sınıflandırma sistemine bakıldığında mal ve hizmetlerin son derece detaylı ve dar bir biçimde sayıldığı görülmektedir. Yine benzer olarak 9. Sınıf, 35. Sınıf, 41. Sınıf ve 42. Sınıf kapsamında yer alan mal ve hizmetlerin ön plana çıktığı söylenebilir[5].
USPTO sınıflandırma listesinde, ayrıca Metaverse/NFT/Kripto varlık kavramlarına 14, 16, 18, 20, 21 ve 28. Sınıfları altında da yer verildiği görülmektedir. Anılan sınıflarda özellikle NFT’lerin “doğrulama” özelliklerine yönelen mal ve hizmetlerin mevcut olması, EUIPO ve UKIPO’nun uygulamasıyla da paralel bir uygulama olduğuna işarettir.
- Avrupa Birliği
Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi (“EUIPO”) uygulamasında, son hali 01.05.2025 tarihinde verilmiş EUIPO Marka İnceleme Kılavuzu uyarınca[6] “sanal mal” kavramı çok geniş olduğundan sanal mal ve hizmetlerin hangi mal ya da hizmete ilişkin olduğu özellikle belirtilmeksizin tescil başvurusuna dahil edilmesinin kabul edilmeyeceği belirtilmiştir[7].
Ayrıca Kılavuzda sanal mal veya hizmetin sanal olarak ilişkilendirildiği mal veya hizmetten bağımsız olarak mallar için 9, hizmetler için ise 36 veyahut 41. Sınıfların tescil için uygun olacağından bahsedilmiştir. Fakat bu noktada NFT’ler’in “doğrulama (authentication)” işlevine odaklanılarak NFT’ler diğer sanal mal ve hizmetlerden bağımsız tutulmuş, fiziki dünyaya ait olan bir malın NFT’ler vasıtasıyla doğrulanmasını konu alan bir başvuru olarak ilgili fiziki mala ait sınıfta işlem görmesi gerektiği belirtilmiştir. Örnek olarak ise “NFT’ler vasıtasıyla doğrulanmış sanal el çantası” ürününün 9. Sınıfa dahil edilmesi gerektiği kabul edilirken “NFT’ler vasıtasıyla doğrulanmış el çantası” ürününün, gerçek dünyaya ait el çantalarının bulunduğu 18. Sınıfa dahil edilmesi gerektiği kabul edilmiştir. Benzer bir ikilem NFT’ler ile ilgili olan hizmetlerle de gündeme gelmektedir. Bu noktada EUIPO başvurucunun başvuruya dahil ettiği hizmetin NFT’ler tarafından doğrulanmış bir hizmete mi yoksa doğrudan NFT’leri konu alan bir hizmete mi ilişkin olduğunun iyi belirlenmiş olması gerektiğini ifade etmiştir. Metaverse platformlarını hedefleyen marka başvurularının mal ve hizmet listesinde kullanılacak dil için ise, NFT’lerdeki yaklaşımın tersi olarak, “Metaverse platformlarında/sanal dünyalarda kullanılmak üzere” gibi ifadelerin başvurunun kapsamını etkileyebileceği yönünde görüşler de mevcuttur[8].
Ayrıca EUIPO nezdinde gerçekleştirilen ve “METAVERSE” ibaresini içeren iki marka başvurusuna dikkat çekmenin önemli olduğu kanaatindeyiz. Zira, sanal mal ve hizmetleri konu etmeyen “METAVERSE FOOD” (R2357/2022-2) ve “METAVERSE DRINK” (R2356/2022-2) ibareli iki başvuru, ayırt edicilikten yoksunluk nedeniyle EUIPO tarafından önce reddedilmiş, sonrasında temyiz yoluna taşıyan başvurucuların talebi, “METAVERSE” ibaresinin “sanal dünya”yı çağrıştırdığı gerekçesiyle reddedilmiştir.[9] Dolayısıyla EUIPO nezdinde sanal dünya ürünlerinin marka başvurusu gerçekleştirirken mal ve hizmetlerin spesifikleştirilmesinin yanı sıra fiziki dünyaya ait mal ve hizmetler üzerinde sanal dünyaya ilişkin bir ibareyi başvuruya konu ederken de dikkat edilmesi gerektiği ifade edilebilir.
- Birleşik Krallık
Birleşik Krallık Fikri Mülkiyet Ofisi (“UKIPO”) de EUIPO gibi NFT’ler, sanal ürünler ve Metaverse dahil sanal hizmetler olmak üzere üçlü bir ayrıma gitmiş ve EUIPO’da benimsenen uygulama UKIPO tarafından da benimsenmiştir. Ayrıca Metaverse kavramı UKIPO tarafından bir dijital gerçeklik türü olarak kabul edilmiş ve hali hazırda dijitalden sağlanan hizmetlerin de Metaverse’ten sağlanabileceği belirtilmiştir[10].
- Türkiye
İncelenen diğer marka ve patent ofislerinden daha geç bir tarihte, 32758 sayılı ve 20.12.2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Marka Tescil Başvurularına Ait Mal ve Hizmetlerin Sınıflandırılmasına İlişkin Tebliğ ile ülkemizde geçerli Nice Sınıflandırma listesi güncellenmiştir. Güncel listede şu an için Metaverse, NFT’ler, giyilebilir teknolojiler için doğrudan bir sınıflandırma yalnızca kripto varlık, NFT’ler ver giyilebilir teknolojiler için 9. sınıf kapsamında yapılmış olup Metaverse bu listenin içerisine doğrudan dahil edilmemiştir.
Fakat giriş kısmında bahsedildiği üzere bu liste sınırlı olmayıp başvurucular tarafından başvurularına dahil edilecek sanal mal ve hizmetler ilgili sınıflar kapsamında tescil elde edebilecektir. ABD, AB ve Birleşik Krallık aksine Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından sanal mal ve hizmetlerin başvurusuna yönelik yönlendirici bir kılavuz yayımlanmamış olduğundan başvurucuların, başvuru esnasında 99 numaralı sınıf başlığı altında başvuruya dahil edilen mal ve hizmetleri ilgili sınıflar altına yerleştirmeleri yeterli olup Türk Patent ve Marka Kurumu uzmanları bu mal ve hizmetleri ilgili olduğu sınıflar altına yerleştirecektir. Ancak Nice Sınıflandırmasının güncellendiği göz önüne alındığında güncel hali 2021 yılına dayanan Marka İnceleme Kılavuzunun güncellenmesinin gündeme geleceği ve bu hususların bu Kılavuz kapsamında değerlendirilebileceği düşünülmektedir.
Sonuç
Sonuç olarak; sanal mal ve hizmetler olarak da kısaltabilecek Metaverse, NFT, kripto varlıklar ve giyilebilir teknolojilerin marka korumasından yararlanabilmeleri için elzem olan tescil işleminin hangi sınıflar üzerinde gerçekleşeceği her hukukun benimsediği Nice sınıflandırmasına göre değişkenlik gösterebilmekle beraber özellikle 9., 35., 36. ve 42. Sınıflar olmak üzere ifade ettiği mal ve hizmete uygun düşecek biçimde ayrıca 16, 18, 20, 21, 25 ve 28. mal ve hizmetler üzerinde de tescil elde edilebilmektedirler. Sanal mal ve hizmetlerin tescil edildiği ve edilmesi önerildiği sınıfların farklılık göstermesinin temel sebebinin ise Metaverse platformlarında ortaya çıkabilecek ihlaller nedeniyle marka sahiplerinin duyduğu endişe olduğunu söylersek yanılmamış oluruz.
İşbu blog yazısı Av. Emin Furkan Er tarafından hazırlanmıştır.
[1] Türk Patent ve Marka Kurumu, “Marka Yıllık İstatistikler” https://www.turkpatent.gov.tr/marka-istatistik, Son Erişim Tarihi: 17.05.2025
[2] Rosati, Eleonora, “The localization of IP infringements in the online environment: from Web 2.0 to Web 3.0 and the Metaverse”, Journal of Intellectual Property Law & Practice, 2023, C:18, S:10, s.720., Aynı yönde; Tenkhoff, Christian, Grotkamp, Philipp, Burgess-Tate, Sylvia, “Brands in the Metaverse: The Concept of ‘Interdimensional Confusion’ Between the Physical and the Virtual Space under EU Trade Mark Law”, GRUR International, 2023, C:72, S:7, s.647.
[3]World Intellectual Property Organization (WIPO). “Nice Classification”. https://www.wipo.int/classifications/nice/en/, Son Erişim Tarihi: 17.05.2025.
[4]https://nclpub.wipo.int/enfr/
[5] https://law.nus.edu.sg/trail/trademarks-in-the-metaverse/ Son Erişim Tarihi: 17.05.2025.
[6] European Union Intellectual Property Office (EUIPO). “Guidelines for Examination of European Union Trade Marks, Part B, Examination, Section 3, Classification, paragraph 4.4, Virtual goods, services in virtual environments and NFTs”.https://guidelines.euipo.europa.eu/2302857/2215355/trade-mark-guidelines/4-4-virtual-goods–services-in-virtual-environments-and-nfts , Son Erişim Tarihi: 19.05.2025.
[7]https://www.herbertsmithfreehills.com/notes/ip/2023-03/trade-mark-protection-in-virtual-worlds-the-metaverse-ip-offices-respond-with-new-classes-for-registration-of-virtual-goods-nfts-as-trade-marks-and-the-euipo-deals-with-metaverse-marks, Son Erişim Tarihi: 17.05.2025, https://www.dyoung.com/en/knowledgebank/articles/eu-metaverse-trademark-protection-enforcement Son Erişim Tarihi: 17.05.2025
[8] Charmeil, Timothée, “Enforceability of trade mark rights in Metaverse”, Journal of Intellectual Property Law & Practice, 2024, C.19, S.12, s.866.
[9]https://www.trademark.net.ph/blog/trademark-protection-in-the-metaverse-navigating-the-distinctiveness-debate , Son Erişim Tarihi: 17.05.2025.
[10] United Kingdom of Intellectual Property Office (UKIPO). “Statutory Guidance OAN 2/23: The classification of non-fungible tokens (NFTs), virtual goods, and services provided in the metaverse.”, https://www.gov.uk/government/publications/practice-amendment-notice-223/pan-223-the-classification-of-non-fungible-tokens-nfts-virtual-goods-and-services-provided-in-the-metaverse Son Erişim Tarihi: 19.05.2025